Pagina 11 van: Paardenkrant 14-15 – 2021

erzoek naar PSSM2

Het meeste onderzoek naar spieraandoeningen bij paarden wordt in de Verenigde Staten gedaan. FOTO WWW.ARND.NL

Ervaringsdeskundigen zien waarde in testen
voor management
Op de website https://pssm.eu brengen paardeneigenaren en ervaringsdeskundigen
de beschikbare kennis over PSSM1 en 2, het management en de testen bij elkaar.
De vrijwilligers achter deze site zien nu al waarde in de diverse DNA-testen. “Het on-
derzoek loopt nog, maar dierenartsen, fokkers, trainers en eigenaren laten kansen lig-
gen als ze de nieuw ontdekte varianten niet op zijn minst in hun achterhoofd houden
bij diagnoses, aanparingen, management en training. Er is bovendien al veel infor-
matie beschikbaar over het effect van aangepast management op paarden die symp-
tomatisch zijn. Je kan paarden enorm helpen met aanpassingen in dieet en algeheel
management, als je weet welke varianten er in het spel zijn. Voor fokkers zou het in-
teressant zijn de varianten in ogenschouw te nemen bij hun fokbeleid, het ligt in de
lijn der verwachting dat PSSM-vrije paarden langdurig beter presteren.” De persoon
die wij spraken wil anoniem blijven wegens eerdere negatieve reacties.

KWPN: Wachten op wetenschappelijke
consensus
Daniëlle Arts, foktechnisch specialist van het KWPN: “We weten dat spiermyopathieën
bij warmbloeden stamboekoverschrijdend zijn. Ik ben heel benieuwd naar de opzet
en de resultaten van verder onderzoek, want de wetenschappers spreken elkaar mo-
menteel behoorlijk tegen. Het aanpassen van het fokprogramma is voor het KWPN
pas aan de orde op het moment dat de wetenschap consensus bereikt heeft. Zolang
er nog geen betrouwbare genetische test is voor PSSM2, lijkt het me goed om de
fokkers en gebruikers van de paarden te informeren over wat de aandoening eigenlijk
inhoudt, zodat het herkend wordt. Met management kun je heel veel doen. Als jij
weet dat je paard een groot risico heeft op verzuring en spieraandoeningen, dan is
het fijn als je kunt managen met het juiste voer en beweging. Ik verwacht dat er in
de toekomst veel meer bekend zal zijn over paarden-DNA en de verschillende erfelijke
aandoeningen. Bij honden is het ook al heel normaal om op een tiental erfelijke ziek-
tes te testen. Dat zal bij paarden ook zo gaan, uiteindelijk. Een goed fokbeleid en
communicatie zijn dan wel erg belangrijk.”

woensdag 14 april 2021 | 11VETERINAIR

bleek dat bij warmbloeden en Arabi-

sche volbloeden eerder sprake is van

Myofibrillar myopathy (MFM). De

symptomen daarvan zijn vergelijk-

baar met PSSM2, maar MFM heeft

geen verband met het suikermetabo-

lisme en leidt niet tot zichtbare gly-

cogeenstapeling.”

Gentesten leiden tot
controverse
Het meeste onderzoek naar spieraan-

doeningen bij paarden wordt in de

Verenigde Staten gedaan. Daar ont-

wikkelde het commerciële bedrijf

EquiSeq de afgelopen jaren haartests

voor genmutaties die volgens hen

verschillende varianten van PSSM2

vertegenwoordigen. Zo heeft het be-

drijf inmiddels tests beschikbaar

voor de varianten P2, P3, P4 en Px,

die onder meer in rijpaardrassen

voorkomen, en voor P8 (Arabische

volbloeden) en K1 (IJslanders). Het

Duitse Generatio heeft de rechten

voor deze testen in Europa. Ook Ne-

derlandse paardeneigenaren laten

hun paarden bij Generatio testen.

Ondanks herhaalde beloftes zijn de

resultaten van het onderzoek van

EquiSeq nog altijd niet gepubliceerd.

Dit leidt tot veel verwarring en een

richtingenstrijd tussen de verschil-

lende laboratoria en onderzoeksgroe-

pen. Het grootste probleem is dat de

gevonden genetische afwijkingen

(waarvan de locaties op het DNA

wel openbaar zijn), volgens critici

niet aantoonbaar gekoppeld zijn aan

de symptomen die zieke dieren ver-

tonen. Met andere woorden: je kan

wel zien dat een paard slecht loopt of

spieratrofie heeft en je kan ook testen

dat hij een bepaalde mutatie in het

DNA heeft, maar daarmee is nog niet

onomstotelijk bewezen dat die gene-

tisch afwijking ook daadwerkelijk de

oorzaak van de symptomen is. Een

kleinschalig onderzoek van prof.

Valberg naar de varianten P2, P3, P4

en Px deed vorig jaar stof opwaaien.

Zij constateerde in een wetenschap-

pelijke publicatie dat er geen relatie

was tussen spierbiopten waarin gly-

cogeenstapeling te zien was en de di-

verse gevonden mutaties. Oftewel:

paarden die in hun gentest één of

meer van de varianten bleken te heb-

ben, konden zowel een gezond als

een ‘verkeerd’ spierbiopt tonen. Me-

lissa Cox, onderzoeksleider bij Ge-

neratio, laat hierop weten: “Het

onderzoek ging uit van de smalle de-

finitie van PSSM2, namelijk dat een

paard alleen ziek is als er suikersta-

peling in het spierbiopt te zien is. De

leeftijd van de paarden is niet in acht

genomen (PSSM2 ontstaat vaak pas

later) en ook andere klinische ver-

schijnselen van PSSM2 zijn niet

meegenomen. Buiten een acute epi-

sode van spierbevangenheid zullen

paarden met PSSM2 vaak geen af-

wijkende spierbiopten hebben.”

Sloet: “Wij hebben in 2019 gewaar-

schuwd tegen deze DNA-testen,

omdat we zagen dat paarden vrijwel

uitsluitend op basis van die testen

werden weggedaan of zelfs geëutha-

naseerd. Een deel van de paarden die

positief testen, zullen geen suikersta-

peling in hun spiercellen hebben óf

krijgen. Wij vinden de testen op dit

moment dus geen goede basis voor

grote beslissingen.”

Multifactorieel
Waar alle betrokken wetenschappers

het wél over eens zijn, is dat PSSM2

een ingewikkeld probleem is. Dani-

ëlle Arts van het KWPN: “PSSM2 is

een zogenaamde multifactoriële

aandoening, waarbij meerdere

genen betrokken zijn en ook het ma-

nagement een rol speelt bij het tot

uiting komen van de genen. Om dan

te vinden welk stukje DNA verant-

woordelijk is, heb je heel goede fe-

notypes nodig. Je moet dus echt

objectief kunnen zien welke dieren

eraan lijden en welke niet. Boven-

dien moet je echt geluk hebben, om

de verantwoordelijke genen te vin-

den.” Marianne Sloet sluit zich daar-

bij aan: “Ik ben ervan overtuigd dat

het een multifactoriële aandoening

is. De fysieke diagnose is heel inge-

wikkeld. Om zeker te weten dat

PSSM2 speelt, moet je eigenlijk

eerst een kreupelheidsonderzoek

doen en als daar niets uitkomt een

internistisch onderzoek. Pas als je

dan niks vindt, kan je aan PSSM2

gaan denken. Wij komen het maar

weinig tegen.”

Nieuw onderzoek moet
uitkomst bieden
De Universiteit van Minnesota heeft

inmiddels de handschoen opgepakt

en is een langjarig onderzoek naar

spierziekten bij paarden begonnen.

Daarbij proberen de onderzoekers

het ziektebeeld van paarden goed in

beeld te brengen met behulp van vi-

deo’s, foto’s en vragenlijsten over

management en rantsoen. Daarnaast

worden DNA-tests uitgevoerd op

haarmonsters van deze paarden.

Kendall Blanchard, die het project

coördineert: “We willen uiteindelijk

3.000 monsters onderzoeken en

mensen kunnen nog steeds monsters

van hun paarden insturen. We gaan

deze monsters testen op alle PSSM2

varianten die EquiSeq onderscheidt,

maar ook op PSSM1 en de spierziek-

tes HYPP, MH, IMM en GBED. In

ons onderzoek kijken we ook naar

het beste dieet en bewegingsregime

voor deze paarden.” Inzenders

mogen ook filmpjes en haren van

een onverdacht controle-paard instu-

ren, van hetzelfde ras, ongeveer de-

zelfde leeftijd en gehouden op

dezelfde locatie. Zo hopen de onder-

zoekers meer te kunnen zeggen over

de relatie tussen de genetische vari-

anten van PSSM2 en de symptomen.

De onderzoeksgroep laat weten:

“Wanneer er op verkeerde gronden

gezegd wordt dat bepaalde genen

een ziekte veroorzaken en er com-

merciële tests worden verkocht die

onvoldoende zijn gevalideerd, dan

kan dat grote consequenties hebben.

Het kan leiden tot verkeerde diagno-

ses en prognoses, incorrecte behan-

deling en management van zieke

dieren en slechte fokbeslissingen.”

Blanchard raadt mensen aan om bij

klachten op tijd te reageren: “Vroeg-

tijdig aanpassen van het manage-

ment kan bij spiermyopathieën een

groot verschil maken. Laat je paard

in elk geval testen op de gevalideerde

varianten. Spierziektes zijn extreem

beperkend en pijnlijk voor de meeste

paarden.”

Onderzoek aan algemene
populatie
De stamboeken van Westfalen, Ol-

denburg, Trakehner en Holstein stel-

len via de IAFH hun data nu

beschikbaar aan het Duitse laborato-

rium Generatio. Door het gebruik

van de nieuwe sequencing-technolo-

gie bij de ouderschapscontrole, is te-

genwoordig uitgebreide data

voorhanden over het paarden-DNA.

De IAFH maakt deze data nu be-

schikbaar voor Generatio. Melissa

Cox: “Wij gaan de genoomdata uit

het afstammingsonderzoek van deze

stamboeken gebruiken om een grote

populatie rijpaarden te testen op de

verschillende varianten van PSSM2.

We weten dat veel van deze mutaties

best breed in de warmbloedpopula-

ties voorkomen, maar wij krijgen

zelf voornamelijk monsters van

‘verdachte’ en zieke paarden binnen.

Dat maakt onze eigen data minder

representatief, we hebben veel meer

paarden nodig om te kunnen bepalen

hoe vaak de mutaties voorkomen in

de algemene populatie. Daarnaast

werken we samen met paardeneige-

naren en dierenartsen om paarden in

de gaten te houden die wel bepaalde

varianten hebben, maar geen symp-

tomen vertonen. De verschillen tus-

sen individuele paarden zijn erg

groot. Sommige paarden worden

heel ziek, terwijl andere niet of nau-

welijks symptomen vertonen. We

willen weten hoe paarden die op

topsportniveau presteren, maar wel

een van de mutaties dragen, gema-

naged worden. Het lijkt erop dat het

soms heel lang goed gaat bij een ei-

witrijk dieet en een zeer regelmatige

training, maar dat deze paarden

opeens symptomen gaan vertonen

na pensionering of na een blessure

waardoor voeding en beweging ver-

anderen. Dierenartsen laten ons

weten dat paarden die correct ge-

bouwd zijn minder gevoelig lijken,

waarschijnlijk omdat een goede

bouw minder van de spieren vraagt.

Wat je wel in je achterhoofd moet

houden, is dat milde symptomen

zoals het lastig opbouwen van spie-

ren of veel spanning, niet altijd ge-

zien worden, of als temperament

worden afgedaan.”

Daniëlle Arts: “Het aanpassen van het
fokprogramma is voor het KWPN pas
aan de orde op het moment dat de
wetenschap consensus bereikt heeft.”