Pagina 6 van: Paardenkrant 21 – 2021

door Esther Berendsen

Laten we beginnen met het been-

werk van het paard. Wat doet weide-

gang/vrije beweging precies met

botten, spieren en pezen? En hoe zit

het met de risico’s? Wat prof. dr. Ha-

rold Brommer, als specialist Chirur-

gie en Orthopedie Paard verbonden

aan Universiteit Utrecht, betreft

moeten we eerst weten over welke

weefsels we het hebben. “Als een

paard eenmaal volgroeid is, veran-

dert er in de kwaliteit van de pezen

en gewrichten eigenlijk niet meer zo

veel. Daar heb je in de eerste levens-

jaren van een paard heel veel invloed

op, maar na het vierde jaar is dat wel

zo’n beetje gevormd.” (zie kader

‘opfok’)

Fysiek: sterkere botten, betere
coördinatie
Wel is bewezen dat de botten van

paarden die veel bewegen sterker

zijn. “De zogenoemde botmineraal-

dichtheid (BMD) is groter. Dat blijkt

uit onderzoek uit het buitenland

waarin drie groepen paarden zijn ge-

volgd: paarden die veel op stal ston-

den, paarden die in het weiland

stonden en paarden die op stal ston-

den en getraind werden. De BMD

van paarden in de wei was het

hoogst. Ongemerkt bewegen paar-

den in de wei heel veel.”

Er is volgens prof. dr. Brommer nog

een reden dat weidegang gezond is

voor het paard: de specifieke hou-

ding die het paard aanneemt tijdens

het grazen. “De lage halspositie,

waarbij het paard de hals en de rug

strekt, is goed voor het paard. Het

bevordert de proprioceptie, het be-

wustzijn van het paard over zijn li-

chaamspositie en bewegingen, en dat

is weer goed voor de coördinatie. Op

stal staan paarden meestal in een an-

dere houding, veelal met het hoofd

hoger.”

Botbreuken
Die net wat sterkere botten en het be-

vorderen van de proprioceptie/coör-

dinatie kan blessures in de wei

overigens niet voorkomen, schat

Brommer in. “Daar is geen weten-

schappelijke onderbouwing voor.

Hier in Nederland zien we sowieso

niet heel veel botbreuken – in landen

waar de rensport heel populair is

komt dat bijvoorbeeld veel meer

voor. Maar uit de aantallen die ik hier

in de kliniek krijg, kan ik niet con-

cluderen dat de manier van houden

van invloed is op het al dan niet ont-

staan van botbreuken of vaststellen

dat een paard sneller zijn been breekt

in een springparcours dan in de wei,

zoals ook wel gesuggereerd wordt.

In het algemeen is het wel zo dat

springen relatief gecontroleerd ge-

beurt, terwijl een paard dat uit zijn

dak gaat in de wei – en dat doen ze

in het begin vaak wel even – echt

niet altijd voorzichtig is met zichzelf

en als nogal ongecontroleerd be-

stempeld kan worden. In combinatie

met een ongelijke bodem kan dat in

theorie tot een breuk leiden. Dat zijn

incidenten die relatief niet vaak voor-

komen en ik wil ook niet zeggen dat

het een reden is om een paard niet in

de wei te doen, want er zijn allerlei

andere goede redenen om een paard

juist wel weidegang te geven. Maar

eigenaren die het een keer overko-

men is, worden daarna heel voor-

zichtig en dat begrijp ik ook wel.”

Mentaal: zelf bepalen
Het tweede aspect is het mentale en

daarvoor is dr. Machteld van Dieren-

donck, klinisch etholoog en bioloog,

de aangewezen persoon. Hoewel ze

als wetenschapper absoluut voor-

stander is van meer onderzoek, zegt

ze ook: “Het is voor ieder dier, net

als voor een mens, prettig om soms

zelf te kunnen bepalen wat hij doet.

Controleerbaarheid van zijn gedrag

kan je dat noemen. Een bokje, even

rollen, lopen of juist stilstaan. Het

zou dus normaal moeten zijn voor

een paard om iedere dag gedurende

een aantal uren vrije beweging te

hebben, in de wei of in de paddock.

Moeten we dan eigenlijk nog aanto-

nen dat dat nodig is?”

Dat betekent niet dat er geen enkel

onderzoek is dat het belang van wei-

degang aantoont. Van Dierendonck:

“Wat is aangetoond in verschillende

studies is dat een paard dat slechts

een uur per dag uit de box komt om

te trainen zich aantoonbaar minder

prettig voelt dan een paard dat iedere

dag vrij mag bewegen. Ook weten

we uit de stressfysiologie dat voor-

spelbaarheid en controleerbaarheid/

beïnvloedbaarheid heel belangrijk

zijn voor de mate waarin een dier

stress ervaart. Met de voorspelbaar-

heid zit het voor veel paarden wel

goed, maar in de situatie van Wald-

man heeft een paard weinig controle

over het kunnen uiten van zijn eigen

behoeften. Mensen bepalen voor

hem wanneer hij mag lopen, eten,

grazen en rusten. Dat is niet ideaal

vanuit stress-fysiologisch oogpunt.”

Ook het feit dat een paard dat weinig

in de wei komt uit zijn plaat gaat als

hij een keer mag, wordt in de weten-

schap gezien als een bewijs dat het

voor het paard belangrijk is. “Dat

heet het rebound-effect; als dieren

bepaalde gedragingen niet kunnen

doen die belangrijk voor ze zijn, dan

gaan ze het extra doen, inhalen, als

Dagelijks weidegang of vrije beweging: de
Dr. Machteld van Dierendonck: ‘Moeten we eigenlijk nog aantonen dat dat nodig is?’

Springamazone Dani Waldman kreeg op social media veel kritiek toen zij haar volgers vertelde dat haar paarden niet in de wei
of paddock komen. “Ze komen waarschijnlijk meer buiten dan een gemiddeld paard dat een paar uur in een paddock door-
brengt”, aldus de amazone. FOTO’S WWW.ARND.NL

DOETINCHEM – Toen Dani Waldman onlangs via social media liet

weten dat haar springpaarden niet in de wei komen uit angst voor

blessures, kreeg ze er flink van langs. Laten we wel wezen: ze is zeker

niet de enige (top)ruiter die het zo doet. Gebrek aan beweging en af-

leiding hebben die paarden niet; ze wisselen de stapmolen, training

onder het zadel, loopband en grazen aan de hand af. Hoe erg is het

gebrek aan vrije beweging dan echt? Meningen genoeg, maar hoe

zit het met de feiten? We legden het voor aan de wetenschappers.

Klinisch etholoog en bioloog dr. Machteld van Dierendonck heeft al een onderzoeks-
opzet klaar om het belang van vrije beweging aan te tonen. Tegelijkertijd vraagt ze
zich af of onderzoek hiervoor nog nodig is. “Het zou normaal moeten zijn.”

donderdag 27 mei 2021 | 6WELZIJN

Opfok: bewegen, bewegen, bewegen
Naar het belang van weidegang en beweging in de opfok is veel meer onderzoek
gedaan dan naar het houden van oudere (sport)paarden. Uit dat onderzoek weten
we onder meer dat weidegang met daarboven op nog zo’n dertig procent extra be-
weging het allerbeste is voor de kwaliteit van het kraakbeen in gewrichten en de
pezen. Prof. dr. Brommer: “In een tweetal grote onderzoeken van zo’n twintig jaar
geleden zijn vier groepen veulens vergeleken. In het eerste onderzoek werden drie
groepen vergeleken: één groep stond permanent op stal, één groep stond op stal
en kreeg dagelijks in een paddock wat beweging en één groep stond dag en nacht
in de wei. In het tweede onderzoek werden twee groepen vergeleken: één groep
liep permanent in de weide en een tweede groep kreeg naast die weidegang nog
zo’n dertig procent extra beweging door die veulens een paar keer per dag op te
jagen. Die dertig procent meer beweging is een inschatting, maar wat duidelijk ge-
worden is, is dat de groep die extra beweging kreeg bovenop weidegang zich het
beste ontwikkelde als het gaat om de kwaliteit van het gewrichtskraakbeen en de
pezen. En de groep die alleen maar op stal stond het slechtst.”
Tot ongeveer hun vierde jaar ontwikkelen de pezen en gewrichten zich, maar het
grootste deel van die ontwikkeling vindt in het eerste halfjaar van een paardenleven
plaats. “Na dat eerste halfjaar is zeventig tot tachtig procent van de ontwikkeling af-
gerond. Dat wil niet zeggen dat een paard later altijd problemen krijgt als hij als veu-
len de eerste maanden van zijn leven te weinig beweging heeft gehad, want tot op
zekere hoogte kan de achterstand in de ontwikkeling die het veulen oploopt nog
worden ingehaald. Dus een veulen dat begin februari geboren wordt en vanwege
bijvoorbeeld slechte weersomstandigheden minder buiten komt is niet ideaal, maar
als het veulen na die eerste periode wel de wei in gaat wordt de achterstand weer
ingehaald en is de schade waarschijnlijk beperkt.”
Prof. dr. Sloet voegt hier nog aan toe: “In het eerste onderzoek met de drie groepen
is ook gekeken naar het hartgewicht ten opzichte van het lichaamsgewicht en daaruit
bleek dat veulens met dag en nacht weidegang een significant groter hart hadden
dan de veulens in de groepen met volledige stalrust en de groep met dagelijks een
halfuurtje beweging in de paddock. Weidegang was dus niet alleen goed voor de
ontwikkeling van het bewegingsapparaat, maar ook voor de ontwikkeling van het
hart – dat is immers ook een spier.”