Pagina 13 van: Paardenkrant 21-2022

door Mirjam Hommes

De microscopisch kleine brand-
haren van de eikenprocessierups
kunnen – vooral bij verstoring van
het nest of als de rupsen gaan mar-
cheren – loskomen en in de lucht
zweven. Deze haartjes veroorzaken
soms hevig irriterende reacties aan
de huid en slijmvliezen. Grazende
dieren, of honden die een oud nest
in de bek nemen, kunnen ook ver-
wondingen in mond of keel krijgen.

Opletten in juni
Het rupsenseizoen gaat nu van
start. “In juni ontstaat de meeste
overlast door de brandharen”,
vertelt Henk Jans van Jans Con-

sultancy Gezondheid en Milieu.
Jans is deskundige op het gebied
van eikenprocessierupsenbestrij-
ding. “Ongeveer van week 23 tot
27 zien we de meeste overlast en
klachten van de brandharen. Ik ad-
viseer om vóór 1 juni alle bestrij-
ding af te ronden. Daarna komen
de rupsen namelijk in het derde
larvale stadium en gaan ze hun
brandharen ontwikkelen. Wanneer
de rupsen eenmaal brandharen
hebben, kunnen die bij het spuiten
van de bomen losraken en bijvoor-
beeld in een weiland terechtko-
men. Na 1 juni moeten gemeenten
de nesten daarom niet meer ver-
storen, zeker niet als er paarden
lopen. Die zijn nieuwsgierig en
komen kijken”, zegt Jans. Paarden
kunnen brandharen binnenkrijgen
bij het grazen. Daardoor ontstaan
klachten aan ogen, neus, lippen en
mond. De expert waarschuwt dat

bij de bestrijding ook oude nesten
los kunnen komen en problemen
geven: “Die brandharen kunnen
wel vijf tot zeven jaar actief blij-
ven. Elke grondeigenaar met ei-
kenbomen die besmet zijn, moet
dat goed registreren en de aanwo-
nenden waarschuwen. Ook bij het
wegzuigen van oude nesten kun-
nen haren vrijkomen.”

Vreemde ziekteverschijnselen
In de gemeente Borger-Odoorn
(Drenthe) kwamen de afgelopen
jaren meerdere paarden in de pro-
blemen, vlak nadat er eikenbomen
naast hun weilanden bespoten
waren. Het is (nog) niet bewezen
dat de ziektegevallen ook echt met

de eikenprocessierups te maken
hebben, maar het is wel opmer-
kelijk dat dit twee jaar achtereen
in dezelfde gemeente plaatsvond.
In 2021 zijn vier veulens en een
drachtige merrie overleden en
werden zes veulens doodziek. Dit
jaar is een dorp verderop een paard
ziek geworden. De eigenaren van
de paarden zitten nog middenin
overleg en gerechtelijke proce-
dures met de gemeente en willen
vooralsnog niet in de pers reageren.

De klachten bij deze paarden leken
volgens berichten meer op darm-
en longklachten dan op de bekende
aantasting van huid en slijmvlie-

zen die door de brandharen ver-
oorzaakt worden. Daarom maken
paardeneigenaren zich niet alleen
zorgen over loskomende brand-
haren, maar ook om het gebruikte
bestrijdingsmiddel. Dit was bij een
eerder geval van zieke paarden in
2012 in Maasbree (Limburg), ook
al een discussie.

Bacteriën en aaltjes
Voor de bestrijding van de eiken-
processierups kunnen twee soor-
ten middelen ingezet worden.
Soms worden levende aaltjes in de
bomen gespoten, die de rupsen van
binnenuit aantasten. Deze ‘roof-
diertjes’ worden altijd na zonson-
dergang op de bomen aangebracht.
Daarnaast wordt het middel Bt
(Bacillus Thuringiensis) veel ge-
bruikt. Dit staat ook bekend onder
de merknaam XenTari. “Gemeen-
ten noemen dit vaak preventieve
biologische bestrijding”, vertelt
Henk Jans. “Maar dat is een beetje
mooipraterij. Bt is een middel met
een giftige stof die door een bac-
terie wordt geproduceerd. Dat gif
zorgt ervoor dat de rupsen over-
lijden. Het is geen selectief mid-
del, maar heeft invloed op het hele
ecosysteem, ook op het andere in-
sectenleven. Bt moet je eigenlijk
ook wel twee keer spuiten voor de
grootste effectiviteit.” Het middel
mag niet gebruikt worden op plaat-

sen waar ook bijzondere vlinders
leven, omdat deze ook dood gaan.
Jans: “Volgens het College voor de
toelating van gewasbeschermings-
middelen en biociden (CTGB) zijn
er uit literatuuronderzoek geen
aanwijzingen dat zoogdieren door
Bt gezondheidseffecten op kun-
nen lopen. Bij de mens weten we
wel dat als mensen binnen de wolk
met spuitmiddel komen, ze wat
lichte irritatie aan de luchtwegen
en sommige gevallen ogen en huid
kunnen ontwikkelen. Maar dat zijn
heel lichte klachten.” Het CTGB
schrijft op haar website: “De Bacil-
lus thuringiensis heeft alleen effect
op bepaalde groepen insecten, niet
op andere dieren. Vanuit de zorg-

plicht hebben de groenbeheerders
wel de verplichting omwonenden
vooraf te informeren. Bewoners die
dat willen kunnen hun dieren dan
tijdelijk verplaatsen.”

‘Verantwoordelijkheid
paardenhouder’
In Borger-Odoorn wordt de eiken-
processierups bestreden met het
middel XenTari (Bt). De Drentse
gemeente is uitgestrekt en heeft
veel eikenbomen en dus veel werk
aan de bestrijding. Woordvoer-
der Rogier Verhagen vindt dat

zijn gemeente voldoende doet om
paardeneigenaren op de hoogte te
stellen van waar en wanneer de
bestrijding zal plaatsvinden. “Ik
vind het vreselijk dat paarden ziek
worden. Maar de link met dat mid-
del is nooit gelegd. Wij hebben
de hele gemeente geïnformeerd.
In de huis-aan-huis kranten is dit
voorjaar een speciale uitgave over
de eikenprocessierups ingevoegd.
Daar staat ook in: ‘Pas op uw
paard’. De planning van het spui-
ten staat op onze website en wordt
bijna dagelijks aangepast.” De ge-
meente neemt niet vooraf contact
op met paardeneigenaren om hen
te zeggen dat ze hun paarden moe-
ten verplaatsen. Verhagen: “Wij

weten ook niet precies wie er pre-
cies paarden heeft. We informeren
de gehele bevolking. De commu-
nicatie was dit jaar wel uitgebrei-
der.” Verhagen: “Als je een paard
hebt, dan moet je dit goed in de
gaten houden. De website is actu-
eel, je kunt deze elke dag checken.
De gemeente heeft de verantwoor-
delijkheid om goed te communice-
ren, het juiste middel te gebruiken
en een gecertificeerd bedrijf in te
huren. De paardenhouder heeft de
verantwoordelijkheid om optimaal
op de hoogte te zijn.”

ALGEMEEN woensdag 25 mei 2022 | 13

‘Houd paarden in de gaten bij bestrijding eikenprocessierups’
BORGER-ODOORN – De eikenprocessierups heeft zich inmid-
dels in bijna heel Nederland gevestigd. De brandharen van deze
rups veroorzaken bij mensen irritatie aan de huid, luchtwegen
en slijmvliezen. Daarom wordt de rups in het voorjaar bestre-
den. De afgelopen jaren zijn vreemde ziekteverschijnselen en
zelfs sterfte gezien bij paarden in de weilanden naast behandelde
eikenbomen. Het is nog onduidelijk hoe dat precies komt, maar
experts en gemeenten waarschuwen eigenaren hun paarden weg
te houden bij aangetaste eikenbomen. Zeker wanneer de bomen
bespoten worden en in de periode dat de rupsen brandharen heb-
ben.

Experts en gemeenten waarschuwen eigenaren hun paarden weg te houden bij aangetaste eikenbomen. Zeker wanneer
de bomen bespoten worden en in de periode dat de rupsen brandharen hebben. FOTO WWW.ARND.NL

Advies voor paardenhouders
Zijn er eikenbomen bij uw weilanden die aangetast zijn door de eikenproces-
sierups? Grazende dieren kunnen klachten ontwikkelen als ze grazen op met
brandharen besmet grasland. Van paarden is bekend dat ze extra gevoelig zijn.

Experts geven de volgende tips:
• Bij weilanden die direct grenzen aan lanen met besmette eikenbomen of

eikenbosjes moet men overwegen geen paarden te laten grazen.
• Houd de paarden in elk geval van week 23 tot en met week 27 op afstand van

eikenbomen met nesten van de eikenprocessierups. De minimale afstand die
wordt aangeraden is gelijk aan de hoogte van de bomen. Dus bij een boom
van 15 meter hoog zeker een strook van 15 meter afzetten. In het algemeen
wordt een afstand van 25 tot 50 meter geadviseerd.

• Kijk op de website van uw eigen gemeente wanneer de bestrijding van de
eikenprocessierups plaatsvindt. Laat ook dan de paarden niet in de buurt van
de eikenbomen en houd ze nog een aantal dagen daarna erbij weg.

• Bij heftig zomeronweer of zeer winderige omstandigheden in de periode eind
mei – juli kunnen nesten met brandharen zich nog verder verspreiden. Dan
kan beter een zone van 50-100 meter aan worden gehouden, afhankelijk van
de windrichting.

Jans: ‘In juni ontstaat de meeste overlast door

de brandharen van de eikenprocessierups’

Jans: ‘Bt is een middel met een giftige stof die

door een bacterie wordt geproduceerd’

Verhagen: ‘De gemeente heeft de verantwoorde-

lijkheid om goed te communiceren, de paarden-

houder om optimaal op de hoogte te zijn’