Pagina 11 van: Paardenkrant 28-2022

door Mirjam Hommes

Minister van der Wal publiceerde
op 10 juni een Kamerbrief over
de terugdringing van de stikstof­
uitstoot en de verbetering van de
natuurkwaliteit. Daarin presen­
teerde ze een ‘integrale, gebieds­
gerichte aanpak’ die niet alleen de
directe stikstofproblemen onder
handen wil nemen, maar ook al
vooruitloopt op maatregelen die
komende herfst genomen moeten
worden. Dan moeten er namelijk
óók plannen liggen om de klimaat­
problematiek aan te pakken én de
problemen met de waterkwaliteit.
Bij al deze problemen spelen deels
dezelfde stikstofverbindingen een
rol. Ammoniak is bijvoorbeeld een
krachtig broeikasgas. En ook fijn­
stof, een probleem voor de volks­
gezondheid, heeft een relatie met
stikstof.

Integrale aanpak
Omdat bij al deze problemen deels
dezelfde stikstofverbindingen een
rol spelen, dacht de minister een
slag te slaan door de zaken geïnte­
greerd aan te pakken. De communi­
catie hierover liet helaas ernstig te
wensen over. Met name het indica­
tief bedoelde kaartje met ‘richting­
gevende stikstofdoelen en reduc­
tiepercentages’ joeg vele boeren de
stuipen op het lijf. Minister van der
Wal: “De pijnlijke constatering is
dat niet alle agrariërs door kunnen
met hun onderneming. Zeker niet
in alle gebieden. En niet elke boer
kan door op de manier waarop hij
of zij al jaren gewend is om te wer­
ken. Niet alles kan overal en het
kan niet meer zoals het altijd ging.”

Grijze en groene stikstof
‘Stikstof’ is in deze discussie een
verzamelnaam voor diverse stof­
fen. Ammoniak is een chemische

verbinding tussen stikstof en wa­
terstof, die vooral vrijkomt in de
(intensieve) veehouderij. Dit wordt
ook wel ‘groene stikstof’ genoemd.
Stikstofoxiden, verbindingen tus­
sen stikstof en zuurstof, komen
vooral vrij bij het gebruik van fos­
siele brandstoffen in de industrie,
het verkeer en de luchtvaart. Dit
wordt ook wel NOx of ‘grijze stik­
stof’ genoemd. De uitstoot van die
grijze stikstof is al met bijna 75%
afgenomen in de laatste dertig jaar,
bijvoorbeeld dankzij katalysatoren
in auto’s. In 1991 zijn strengere re­
gels voor mest ingevoerd en daar­
mee daalde ook de uitstoot van
ammoniak. Maar vanaf ongeveer
2009 stagneerde deze ammoniak­
reductie. De varkens­ en pluim­
veesector zit qua aantallen dieren
al sinds 1995 op slot. Het gebrek
aan progressie is deels het gevolg
van het loslaten van het melkquo­
tum. Daardoor kwam er weer meer
mest bij. Daarom is de landbouw
nu extra aan de beurt. Door schaal­
vergroting van de bedrijven zijn de
dieren de afgelopen twintig jaar
anders over Nederland verspreid
geraakt. Zo zijn er nu veel meer
koeien in Friesland en zijn er grote
veebedrijven ontstaan in de Gel­
derse Vallei en de Brabantse Peel.
Op arme zandgronden, vlakbij na­
tuurgebieden die kwetsbaar zijn
voor stikstof. Dat is problematisch,
want veel van de depositie van am­
moniak komt juist ‘in de buurt’ te­
recht, aldus wetenschappers.

Provincies aan zet
De uitwerking van het verguisde
stikstof­kaartje is een taak voor de
provincies. Die zitten er nogal mee
in hun maag, zo bleek de afgelo­
pen week. Ze weten bijvoorbeeld
nog niet hoeveel geld ze hebben
om veehouders die willen stop­
pen uit te kopen. In de kamerbrief

staat bovendien dat de stikstofdoe­
len per gebied nog kunnen worden
aangepast “aan de hand van nieuwe
inzichten”. Ook is de gekozen ge­
biedsindeling niet in beton gegoten:
de provincies bepalen in overleg
hoe dat er precies uit komt te zien.
Verwarring alom dus. De Gelderse
gedeputeerde Drenth beschouwt
het kaartje daarom als “zo goed
als van tafel”, zei hij vorige week
tegen de NOS. Zijn provincie heeft
al laten weten een eigen koers te
varen. En in Limburg hadden tien­
tallen agrariërs belangstelling voor
een uitkoopregeling. Daar moeten
ze zich uiterlijk in september voor
intekenen. Maar nu wachten ze al­
lemaal af, in de hoop op wellicht
betere regelingen.

Stikstofuitstoot paardensec-
tor
Ammoniak ontstaat vooral als
vaste ontlasting en urine bij el­
kaar komen. Als je per sector kijkt,
dan produceren de Nederlandse
koeienstallen de meeste ammo­
niak; rundvee is verantwoordelijk
voor maar liefst 53 procent van de
groene stikstofuitstoot. De emissies
uit varkensstallen zijn de laatste
decennia met behulp van allerlei
technologische innovaties al flink
teruggedrongen tot ongeveer 16
procent van het totaal, vooral van­
uit verouderde varkensstallen. De
paardensector is verantwoordelijk
voor zo’n 5 procent van de agrari­
sche ammoniakuitstoot.

Natura 2000 en de KDW
Natura 2000­gebieden zijn ooit ge­
selecteerd met het oog op de biodi­

versiteit en het herbergen van spe­
cifieke soorten waarvan in Europa
is afgesproken dat ze niet verloren
mogen gaan. De acute aanleiding
voor de huidige crisis is de achter­
uitgang van een deel van die Natura
2000­gebieden. Stikstof heeft zich
daar over de jaren heen opgestapeld
en zorgt nu voor verzuring en ver­
mesting van de bodems en vermin­
dering van de biodiversiteit. Ad­
viseur Ton Crasborn van Aelmans
Adviesgroep: “Als uitwerking van
Europees beleid heeft Nederland
de Natura 2000­gebieden aange­
wezen. Nederland is verplicht om
deze gebieden te beschermen. Die
bescherming is vastgelegd in de
Wet Natuurbescherming.” Of een
gebied stikstofdepositie goed kan
opvangen wordt door ecologen
uitgedrukt met de Kritische De­
positie Waarde (KDW): boven die
waarde is verslechtering vanwege
stikstof niet uit te sluiten. Wanneer
de KDW bereikt is, kan er in zo’n
gebied niets meer: geen wegaanleg,
woningbouw of andere activiteiten
die stikstof uitstoten. In de Kamer­
brief wordt de KDW als hét richt­
snoer genoemd. De indicator staat
echter ter discussie, bij boeren én
bij stikstofexperts. Crasborn: “In
een aantal gevallen kun je zelfs alle
dieren, verkeer en industrie uit een
gebied verwijderen en nog steeds
niet onder die KDW komen. Dat
komt dan door stikstof uit het bui­
tenland en door de zeer lage KDW
die voor zo’n gebied geldt.” Ook
stikstofprofessor Wim de Vries van
WUR is kritisch over de zeer gede­
tailleerde gebiedsgerichte KDW’s
en pleitte in een webinar eerder dit

jaar voor meer regionale depositie­
waardes.

Vergunning Natuurbescher-
mingswet
Adviseur Crasborn kan nog wei­
nig zeggen over de uitwerking van
de stikstofplannen op de paarden­
houderij. Hij raadt wel aan om te
controleren of een bedrijf aan de
al geldende stikstofwetgeving vol­
doet. “Nadat de PAS (Programma­
tische Aanpak Stikstof) is komen
te vervallen in 2019, zijn we te­
ruggevallen op oudere wetgeving.
In de praktijk is dat de Natuur­
beschermingswet. Wanneer u als
paardenhouder een oudere vergun­
ning heeft, grofweg van vóór de
aanwijzing van de Habitatrichtlijn­
gebieden in 2004 én u heeft geen
grote wijziging in de bedrijfsvoe­
ring of het aantal gehouden die­
ren gehad sindsdien, dan voldoet
u aan de huidige regelgeving. Als
u een vergunning van later datum
heeft, of wanneer u na 2004 nog
uitgebreid hebt, dan is de situatie
onzekerder. In alle gevallen is het
verstandig om met uw adviseur te
bekijken wat de stand van zaken
is.” Crasborn maakt wel een aante­
kening: “Voor bedrijven die dicht­
bij of in een Natura2000­gebied
zitten, is er meer onzekerheid. Wat
telt is de specifieke situatie in dat
gebied. Ten eerste is dan de vraag
of het natuurgebied stikstofgevoe­
lig is. Daarnaast is van belang wie
de grootste bron van ammoniak is.
Als u een paardenhouderij naast
een verouderd varkensbedrijf heeft,
is het minder waarschijnlijk dat uw
bedrijf als eerste bekeken zal wor­
den. Tot nu toe ging het altijd over
stalemissies en werd niet zo geke­
ken naar bijvoorbeeld de opfok van
dieren in een weiland. Het is bo­
vendien onduidelijk hoeveel emis­
sie er in een weiland vrijkomt. De
Raad van State heeft echter in een
uitspraak al aangegeven dat er voor
bemesten en beweiden mogelijk
een vergunningplicht kan bestaan.”
»Lees meer over stikstof en de gevolgen

voor paardenhouders deze week op
Horses.nl premium.

»LTO Paardenhouderij organiseert op 20
juli een webinar over dit onderwerp. Aan-

melden kan via de website van LTO.

ALGEMEEN woensdag 13 juli 2022 | 11

Natura 2000-gebieden knelpunt in stikstofbeleid
»Vervolg van voorpagina
DOETINCHEM – De stikstofaanpak van de landelijke over-
heid focust op Natura 2000-gebieden. Daarom breekt vooral
voor veehouderijen die op minder dan 1 km van dergelijke na-
tuurgebieden gevestigd zijn, een spannende tijd aan. Zeker als
het bedrijf in de buurt zit van stikstofgevoelige natuur, zoals de
heidegebieden van de Veluwe, de peelgebieden in Oost-Brabant,
de kalkrijke gronden in Zuid Limburg en de duinen. De exacte
uitwerking van het beleid zal per gebied plaatsvinden en wordt
gedaan door de provincies. Die uitwerking moet in juli 2023 af-
gerond zijn.

“Voor paardenbedrijven die dichtbij of in een Natura2000-gebied zitten, is er meer onzekerheid dan voor anderen”, aldus
adviseur Ton Crasborn. Het is van belang of het natuurgebied stikstofgevoelig is en wie de grootste bron van ammoniak is.
FOTO’S WWW.ARND.NL

Tot nu toe ging het altijd over stalemissies en werd niet zo gekeken naar bij-
voorbeeld de opfok van dieren in een weiland. Het is bovendien onduidelijk
hoeveel emissie er in een weiland vrijkomt.

Ammoniakemissie uit de landbouw in 2020. Bron: EmissieRegistratie
miljoen kg aandeel, %
ammoniak
Dierlijke mest Rundvee 59.9 53%
Varkens 18.1 16%
Pluimvee 12.3 11%
Paarden en pony’s 5.1 5%
Geiten 2.7 2%
Overig 0.8 1%
Kunstmest 9.9 9%
Compost en zuiveringsslib 0.7 1%
Gewassen en gewasresten 4.1 4%
Totaal 113.4 100%