Pagina 13 van: Paardenkrant 7 – 2021

door Johanna Faber

De eerste bijeenkomst was gericht

op de selectie van hengsten en mer-

ries voor de fokkerij. Selectie kan

plaatsvinden op basis van predica-

ten, maar tegenwoordig ook steeds

meer op basis van fokwaarden. Dit

laatste selectiemiddel wordt een

steeds belangrijker speerpunt voor

de fokkerij van Friese paarden. Er-

varing heeft geleerd dat het oog ook

wel eens wil bedriegen. Een mooie

merrie of hengst met veel predicaten

voor exterieur hoeft niet per definitie

een goede fokmerrie of fokhengst te

zijn. De fokwaarden geven een eer-

lijker beeld, zo liet Ids Hellinga aan

de hand van cijfers zien.

Wat zijn fokwaarden?
Bij het tot stand komen van fok-

waarden voor een paard wordt niet

alleen gekeken naar de eigen pres-

taties van het dier, maar worden

ook de prestaties en kwaliteiten van

de vader en de moeder meegeno-

men. In een later stadium komen

daar ook de cijfers van de nakome-

lingen bij. Hoe hoger de cijfers van

de fokwaarden hoe beter. De cijfers

voor fokwaarden worden, in tegen-

stelling tot de predicaten, ook nog

enigszins gecorrigeerd. Op basis

van het verschil tussen hengsten en

merries, keuringsomstandigheden,

leeftijd, enzovoorts worden de cij-

fers bijgesteld voor een eerlijker re-

sultaat.

Totaalindex
Nu het begrip fokwaarden steeds

meer ingeburgerd raakt bij de fok-

kers is sinds kort ook gestart met

het opstellen van totaalindexen.

Hierin worden niet alleen meer de

cijfers voor exterieur en beweging

meegenomen, maar is ook verwant-

schap toegevoegd. Om de populatie

gezond te houden is een bredere

bloedspreiding noodzakelijk en met

minder verwante hengsten en mer-

ries zal dit makkelijker gaan. In de

toekomst kunnen fokkers nog meer

gegevens uit de totaalindex halen,

als het KFPS ook resultaten uit de

competitiesport en de scores voor

karakter meeneemt in het totaal-

overzicht.

Sessie twee
Het tweede ‘leermoment’ ging over

inteelt en verwantschap en hoe

daarmee om te gaan in de fokkerij.

Sinds 1969 hanteert het KFPS als

inteeltnorm het advies niet hoger te

gaan dan 5% bij het te fokken veu-

len. Fokkers zijn er de afgelopen

decennia succesvol in geslaagd dit

vol te houden. In 1960 lag het ge-

middelde inteeltpercentage op

6,7%, in 2020 lag het op 1,8%.

Inteelt
In het betoog van KFPS stamboek-

directeur Ids Hellinga, die beide

sessies inleidde, wordt duidelijk

naar voren gebracht dat het stam-

boek en de fokkers gezamenlijk

verantwoordelijkheid dragen voor

het in de perken houden van inteelt.

Het terugdringen van erfelijke ge-

breken, de instandhouding van de

‘fitness’ van de paarden en het ver-

breden van de genenpopulatie moe-

ten daarbij steeds in het

achterhoofd gehouden worden, zo

zegt Hellinga. De moeilijkheid zit

hem in de gesloten populatie van

het ras en de wijze van selecteren.

“Selectie leidt tot meer inteelt. Bij

selectie probeer je de goede genen

te behouden en de minder gunstige

genen uit te sluiten. Door de hui-

dige technieken en tools, zoals

verbeterde reproductietechnieken,

fokwaardenschattingen, of zelfs

een stapje verder namelijk selectie

op basis van DNA kunnen goede

genen makkelijker behouden wor-

den. Ga je echter te ver in deze se-

lectie dan leidt dat juist tot meer

inteelt. Aan het KFPS en haar fok-

kers de taak hier een juiste balans

in te vinden.”

Inteeltreductie
Aan de hand van de gestelde doel-

stellingen op het gebied van inteelt,

namelijk selecteren tegen aangebo-

ren afwijkingen en de inteelttoe-

name per generatie onder de 1%

houden, is beleid opgesteld. In dit

beleid is opgenomen dat de gezond-

heid van het ras prioriteit heeft, en

dat de invloed van individuele die-

ren beperkt moet worden. Het ver-

breden van het fokdoel kan daarbij

een goed beleidsmiddel zijn, maar

mogelijk ook het onderwerp dat ja-

renlang in de taboesfeer verkeerde

en misschien toch nog weer eens ter

tafel zou kunnen komen: denken

aan outcross.

Verantwoordelijkheid
Deklimitering, het maken van

goede hengstenkeuzes en het vooral

ook het trachten zoveel mogelijk

gebruik te maken van niet-verwante

merries en hengsten kunnen goede

hulpmiddelen zijn om deze doel-

stellingen te halen. Dit laatste is

ook een reden voor het opnemen

van verwantschap in de totaalindex.

Momenteel zit de populatie van het

Friese ras in een verwantschapsper-

centage tussen de 15,5 tot 20,5%

met een gemiddelde van 17,7%.

Het KFPS is in de fokkerij in veel

opzichten op de goede weg, maar

het kan altijd beter. Zo zal de focus

bijvoorbeeld ook gaan naar onder-

zoek van aortarupture, slokdarm-

verwijding en staart- en

maneneczeem. Maar de boodschap

die Hellinga vooral ook mee gaf:

cijfertjes en technieken zijn één

ding, het eigen oog en de kennis

van eigen paarden is nog altijd even

belangrijk!

Ervaring heeft geleerd dat het oog ook wel eens wil bedriegen. Vandaar dat er veel aandacht is voor het gebruik van fok-
waarden in de KFPS-fokkerij. FOTO JOHANNA FABER

door Johanna Faber

Dat Tsjalle 454 ooit Siegerswoude

zou verlaten, daar was lange tijd

geen sprake van. De oogappel van

vooral hengstenhouder Age Ok-

kema was de start van de hengsten-

houderij die hij samen met zijn

vrouw Marieke en een heel team

runt. Tsjalle 454, de grote knuffel-

beer, zag drie jaar geleden wel col-

lega-dekhengst Thorben 466 (v.

Ielke 382) vertrekken naar Ame-

rika. Op de laatst gehouden heng-

stenkeuring liet Age Okkema al

doorschemeren dat er interesse

voor zijn hengst was vanuit Ame-

rika. En nu is Tsjalle onderweg om

ergens in maart weer herenigd te

worden met zijn oude stalgenoot bij

Willem en Tiffany Vanderkooi.

Succesvol
Wietse en Grietje Wijbenga fokten

Tsjalle uit de inmiddels 22-jarige

ster-, preferent- en prestatiemoeder

Welmoed fan Fjildsicht (v. Brandus

345). Tsjalle 454 heeft Mintse 384

als vader en komt uit stam 70. Als

driejarige werd Tsjalle goedgekeurd

en was samen met lichtingsgenoot

Uldrik 457 meteen populair bij de

fokkers. Tot op heden is hij verant-

woordelijk voor ruim 1900 dekkin-

gen in Nederland. Uit deze

dekkingen zijn inmiddels Jehannes

484, Tymen 503 en Yme 507 voort-

gekomen als Tsjalle-zonen die ook

de fokkerij mogen bedienen. Deze

zonen doen het ook erg goed en ver-

erven net als hun vader mooie, luxe

Friese paarden. Naast deze drie

goedgekeurde zonen heeft Tsjalle

inmiddels vijf modeldochters en

twintig kroondochters. Daarnaast

werden tot op heden al vier nako-

melingen Sport-Elite. Een predicaat

dat Tsjalle zelf ook heeft gehaald

door uitstekend te presteren in drie

sportdisciplines. In de tuigsport was

hij het meest succesvol, waarbij zijn

meest recente overwinning de titel

bij de regionale tuigpaarden ere-

klasse was, in 2019. Ook in dat jaar

werd hij winnaar van de Prijs der

Besten. Eerder wist hij al twee keer

kampioen bij de dekhengsten voor

de sjees te worden en won hij in

2016 de Provincie Fryslân Prijs in

de limietklasse. Op de hengstenkeu-

ring was 2016 het meest memora-

bele jaar voor Tsjalle, hij werd toen

algemeen kampioen.

Tsjalle onderweg naar Amerika
SIEGERSWOUDE – De vijftienjarige KFPS stamboekhengst

Tsjalle 454 verliet afgelopen week zijn vaste box bij Stal De Mers-

ken uit Siegerswoude. Hij vertrok naar zijn nieuwe plek bij de

Black Pearl Friesians in Rockton, Illinois (VS). De jonge prefe-

rente hengst heeft in Nederland een flinke staat van dienst opge-

bouwd in zowel de fokkerij als in de sport en kan met name in de

fokkerij in Amerika nog van grote betekenis zijn.

KFPS informeert leden via College Tour

Tsjalle behaalde
het Sport-Elite
predicaat door
uitstekend te
presteren in drie
sportdisciplines,
maar was het
meest succesvol
in de tuigpaar-
sport. Hij werd
onder andere
twee keer kampi-
oen bij de dek-
hengsten voor de
sjees. FOTO JOHANNA
FABER

DRACHTEN – In een serie van zes online ‘bijeenkomsten’ wor-

den KFPS-leden en andere belangstellenden bijgepraat over be-

langrijke zaken rondom het Friese paard en met name de

fokkerij. Een doel uit het meerjarenplan, meer veulens geboren

laten worden, wordt hiermee extra onder de aandacht gebracht.

Maar aandacht voor inteelt en verwantschap is ook een belang-

rijke pijler. De online sessies zijn vooral heel informatief en geven

leden, voor zover ze er nog niet zo bekend mee waren, veel hand-

vaten die ze kunnen gebruiken in de fokkerij. De eerste twee ses-

sies werden afgelopen week gehouden en konden thuis gevolgd

worden via een livestream.

woensdag 17 februari 2021 | 13FRIEZEN