Bij het horen van de naam ‘jakobskruiskruid’ slaat bij paardenhouders de schrik om het hart. Deze giftige plant met gele bloemetjes kan ernstige leverschade bij paarden veroorzaken. Het is niet zo dat een paard na één hap meteen het loodje legt, maar na regelmatig eten tast de plant de lever onomkeerbaar aan. In de wei laten paarden de plant liever staan vanwege zijn bittere smaak. In gedroogde vorm (ruwvoer) verdwijnt die bittere smaak, maar de plant blijft wel degelijk giftig en is hierdoor een gevaarlijke sluipmoordenaar.
Paarden die jakobskruiskruid eten lopen een zeker risico op een jakobskruiskruidvergiftiging (seneciosis). Het kruid zorgt voor een zogenaamde cumulatieve vergiftiging, die de lever van het paard vernielt. Een hapje van het kruid kan niet veel kwaad, maar de schadelijke dosis bouwt op. De dodelijke dosis ligt waarschijnlijk tussen de 1 en 10% van het levensgewicht van het paard, afhankelijk van lichaamsgewicht, leeftijd et cetera. Elk jaar een paar kilo is al voldoende voor permanente leverschade.
Symptomen
Over het algemeen is jakobskruiskruidvergiftiging een langzaam verlopende, chronische aandoening. Omdat de lever een orgaan is met een grote reservecapaciteit zijn klinische symptomen van een zieke lever pas waarneembaar als een groot deel van het leverweefsel niet meer functioneert. De uiterlijke tekenen van vergiftiging treden dan acuut op, terwijl het toch al een tijdje aan de gang is. De volgende verschijnselen zijn waarneembaar: conditie- en gewichtsverlies, sloomheid, geen eetlust en afwijkende (soms bloederige) mest. Het paard oogt neerslachtig. De ogen zijn gesloten, het paard laat het hoofd hangen en gaapt vaak. Er ontstaan verteringsproblemen door de ontregeling van de lever. Soms treedt lichtgevoeligheid op.
Ernstige vergiftiging
Sommige dieren worden langzaamaan steeds zwakker en bewegen nauwelijks meer, terwijl andere doelloos en dwangmatig rondlopen. Ze lijken blind te zijn en stoten soms onbesuisd tegen de muur of omheining. Zieke paarden kunnen dol worden en zelfs gevaarlijk agressief. Deze tekenen ontstaan doordat de in de darmen geproduceerde stof ammonia niet meer door de beschadigde lever kan worden verwijderd. Ammonia tast de zenuwen en vooral de hersenen aan. In de laatste fase van de ziekte treden stuiptrekkingen op en kan de dood onverwacht snel intreden. Het paard kan echter ook in een langdurige coma raken die het dier uiteindelijk fataal wordt. Bij sectie op een paard dat is overleden aan jakobskruiskruidvergiftiging treft men vaak een opvallende verandering in vorm, kleur en grootte van de lever aan. Zieke paarden hebben vaak onherstelbare leverschade of zijn uiteindelijk niet meer te redden doordat ze al te veel van de plant hebben gegeten.
Vergiftiging voorkomen
Preventieve maatregelen nemen tegen de verspreiding van de plant in de vorm van goed weidebeheer is daarom prioriteit nummer één. Jakobskruiskruid valt goed op in de wei, haal het zo snel mogelijk eruit. Het grote gevaar zit vooral in Jakobskruiskruid dat is terechtgekomen in ruwvoer, want eenmaal verwerkt in hooi of kuilvoer, zal een paard de plant niet meer vermijden. Controleer het ruwvoer daarom goed op de aanwezigheid van jakobskruiskruid.
Heb je vermoedens dat je paard mogelijk jakobskruiskruid heeft binnen gekregen, raadpleeg dan zo snel mogelijk een dierenarts.