De andalusiër heeft een kleurrijke geschiedenis. Koningen, populaire hengsten en wijnreclames beïnvloedden de kleur in de fokkerij. Nobelheid, werkwillig karakter en beweging bleven. De geschiedenis bepaalde het uiterlijk van het ras.
Heel lang geleden: de Romeinen in Spanje
Van kleine pony tot legerpaard met aangenaam temperament
In Spanje zijn rotsschilderingen gevonden van paarden uit de ijstijd. Dit zijn géén afbeeldingen van de andalusiër. Het betreft tekeningen van zijn voorouder, de sorraiapony. De andalusiër ontstaat pas vele eeuwen later na verschillende kruisingen. Zo maakt oosters bloed afkomstig van paarden uit Syrië, Turkije en Egypte het Spaanse paard groter. De zwaardere paarden van migranten uit Europa geven het ras ‘body’. In de Romeinse tijd heeft het Spaanse paard ronde vormen, zware beharing in manen en staart, een laag ingeplante staart en rond kruis, veel knieactie en een aangenaam temperament. De Romeinen vinden dit ras geweldig en vestigen enorme fokkerijen in Spanje.
Dertiende eeuw: filosoferen over karakter
Van legerpaarden tot nobele appelschimmels
De kleur van het paard zegt iets over zijn karakter. Dat denken ze althans in de dertiende eeuw. De conclusie over de kleuren wordt gebaseerd op de filosofie van de vier elementen: aarde, lucht, water en vuur. Witte haren bij een veulen vertegenwoordigen het element water. Dit staat voor traagheid en volgzaamheid. Een bruine vacht komt voort uit de dominante aanwezigheid van lucht en dat element betekent kracht, blijheid, behendigheid en snelle beweging. Vos of kastanje (vuur) staat gelijk aan een vurig temperament, lichtvoetigheid en een goed springvermogen. Paarden die alle elementen in gelijke hoeveelheid bezitten zijn perfect. Die zijn het nobelst. Welke kleur geeft deze mix? Grijzige appelschimmels!
Zestiende eeuw: de Franse invasie
Van nobele, grijze schimmels tot bruine paarden
De PRE, de Pura Raza Española, ontstaat dankzij de fokkerij door de orde van koning Philipe II in de Koninklijke stallen in Córdoba (1570). Hier begint het stamboek. En ook het onderscheid tussen een andalusiër en een PRE. Elk paard, elke kruising gefokt in Andalusië wordt andalusiër genoemd. De PRE is echter raszuiver en heeft stamboekpapieren die te herleiden zijn naar de koninklijke stallen. Gekleurde paarden worden in deze tijd nog steeds als te fel, te temperamentvol en minder werkwillig gezien. De koning fokt veilige, grijze paarden. Daarmee is een groot deel van het fokbeleid bepaald. Eind 1500 worden veel Spaanse paarden ingepikt door de Fransen tijdens een invasie. De Kartuizer monniken verbergen de overgebleven paarden en zetten een fokprogramma op. Vaak wordt gedacht dat zij de PRE ontwikkelde, maar dat is dus niet waar. Na de invasie verandert de kleur van het paard. Bruinen krijgen de overhand.
Renaissancetijd: Spaanse pracht en praal
Van bruine paarden tot meesters in functionele dressuur
De bekende Spaanse rijstijl ‘alta escuela’ (hoge school) ontstaat in Andalusië in de renaissancetijd, de tijd van pracht en praal. Het functioneel dresseren van paarden wordt verheven tot een kunstvorm. Lichtheid, balans, gratie en het psychische en lichamelijke welbevinden van het paard staan voorop. Hoofdrolspelers van dergelijke optredens zijn de PRE’s. Logisch, ze hebben een macho uitstraling, kunnen door hun sterke achterhand uitstekend verzamelen en zijn mentaal enorm sterk. Ze willen altijd werken.
Negentiende eeuw: Spanje in de ban van het stierenvechten
Van macho dresuurpaarden tot langbenige stierenvechters, bruine fokpaarden en grijze rijpaarden
De rejoneador, de stierenvechter te paard, heeft aanzien in Spanje. Hij toont zijn rijkunstige vaardigheid en moed. Hij heeft controle over de stier en het paard. De Spanjaarden beschouwen stierengevechten als een artistieke uitvoering waarbij de mannelijke superioriteit over het dier wordt getoond. De bezigheid ontstaat ver voor de negentiende eeuw. Alleen de moedigste paarden verschijnen in de ring. Paarden die zo nobel zijn, dat ze hun leven geven voor de ruiter. In de negentiende eeuw krijgen de stierenvechters keuze uit verschillende types paarden. Het paard met langere benen krijgt de voorkeur. Tegenwoordig gebruiken de rejoneadores vaak lusitano’s. Moedige, snelle paarden, verre familie van de PRE. Tot 1967 hadden de PRE’s en lusitano’s een gezamenlijke registratie.
Jozef Napoleon Bonaparte (‘de broer van’) is van 1808 tot 1813 koning van Spanje. Hij gebruikt alleen bruine hengsten voor de fokkerij. Schimmels worden alleen als rijpaard gebruikt. De koning is erg kritisch en wil alleen volledig bruine paarden, zonder aftekening. Witte voetjes of blessen worden dus geverfd. Toch komt de grijze kleur opnieuw in de mode. Volgens sommigen vertegenwoordigt die kleur het zuiverste ras. Maar volgens anderen neemt de populariteit toe door één specifieke schimmel genaamd Solo. Dit paard zou de voorvader zijn van de paarden uit de zeer gewilde en oude Bocadolijn. Maar historici opperen ook dat wijnbedrijf Terry de schimmelkleur weer onder de aandacht heeft gebracht. Dit bedrijf gebruikte namelijk de twee schimmels Descarado II en Poseído IV om wijn te verkopen.
Tweede helft twintigste eeuw tot nu: paardenpest en kleurendiscussie
Van modieuze schimmel tot rijpaard voor groot publiek
De Spaanse rijschool in Jerez de la Frontera, de Fundación Real Escuela Andaluza del arte Ecuestre, wordt onder leiding van rejoneador (stierenvechter) Alvaro Domecq wereldwijd bekend door de show ‘Hoe Andalusische paarden dansen’. Het doel van de school: ‘de sociale, traditionele en culturele ontwikkeling van de Spaanse ruiter en de selectie van Spaanse paarden, het behoudt van het Spaanse ras en de bevordering en scholing van alta escuela’.
Spanje kampt lang met de paardenpest. Pas in 1992 wordt in Zuid-Spanje het exportverbod opgeheven. Ook liefhebbers in Nederland maken hier dankbaar gebruik van. In 1994 wordt de vereniging ‘Vrienden van het Andalusische paard in Nederland’ opgericht. In 1998 erkent Spanje deze vereniging officieel als dochterstamboek voor de PRE-paarden. In de jaren negentig richten de fokkers in Spanje zich steeds meer op functionaliteit. De PRE krijgt onder andere een grotere stokmaat om het ras aantrekkelijker te maken voor het internationale publiek en dressuurliefhebbers.
Op 23 oktober 2002 bepaalt een Ministeriële Verordening dat schimmel en bruin de dominante kleuren van de PRE zijn. Maar andere kleuren worden ook goedgekeurd. De verordening maakte een einde aan de verhitte discussies die ontstonden doordat steeds meer fokkers voskleurige en zwarte PRE-paarden fokten. Die kleuren worden steeds populairder. De verordening maakte ook een eind aan het 32 jaar durende fokverbod op de voskleur. Toch overheerst de grijze kleur nog steeds met zestig tot zeventig procent. Door de verordening is de kleur niet langer een rassencriterium.
Met dank aan Natasja van Oerle, PRE Vereniging Nederland
www.andalusier-vereniging.nl
zou graag willen weten hoeveel jou prachtige en goed paard kost